Shkruan: Goran Lefkov
Tetori i vitit 2021, në historikun e bilbilfryrësve shënohet si muaji në të cilin është paguar çmimi më i madh i një bilbilfryrës. Është drejtori anonim i Deutsche Bank-ës ai që i vuri në dukje US Commodity Futures Trading Commission (CFTC), ose Komisionit të Shkëmbimeve të Mallrave, për përvetësim të miliarda dollarëve. CFTC është një agjenci qeveritare përgjegjëse për mbrojtjen e tregjeve të mallrave dhe zbatimin e Aktit të Shkëmbimit të Mallrave dhe rregulloreve përkatëse.
Në vitin 2015, bilbilfryrësi i dorëzoi Komisionit informacion se si u krye mashtrimi dhe përvetësimi prej 2.5 miliardë dollarësh. Karakteristikë e këtij rasti është se Komisioni Amerikan i Shkëmbimit të Mallrave ka hapur më parë një hetim për rastin, por për mungesë provash nuk ka mundur ta përmbyll atë. Ky ishte një moment kontestues për anëtarët e Komisionit të Këmbimit të Mallrave, pasi sinjalizuesi fillimisht kërkoi një shpërblim për informacionin e dhënë Komisionit, por Komisioni refuzoi sepse ai nuk kualifikohej për të.
Më vonë, pas një ankese nga shoqata e avokatëve Kirby McInerne, Komisioni e rishqyrtoi ankesën dhe vendosi që sinjalizuesi do të shpërblehej për informacionin që ai ofroi që kanalizonte të gjithë hetimin, duke i lejuar rregullatorët të përfundonin me shpejtësi hetimin dhe të efektuojnë lëndën.
Gjoba e paguar nga Deutsche Bank në atë kohë ishte 2.5 miliardë dollarë.
Komisioni Britanik për Mbrojtjen e Bursave të Mallrave ishte gjithashtu i përfshirë në hetim sepse filiala britanike e Deutsche Bank luajti një rol qendror në skandalin e kurdisur Libor.
Rasti i Deutsche Bank është pjesë e ndoshta hetimit më të madh në historinë e tregjeve financiare. Në këtë hetim të hapur në vitin 2008 ndaj disa bankave të mëdha që manipuluan kurset e këmbimit të valutave botërore në bursat botërore.
Në të njëjtin hetim, banka e njohur amerikane UBS u gjobit me 1.5 miliardë euro për manipulimin Libor. Deutsche Bank kishte shpresuar të arrinte një marrëveshje me rregullatorët për të paguar 2 miliardë dollarë dhe për të mbyllur çështjen, por në fund dështoi dhe duhej të ndante 500 milionë dollarë shtesë.
Nuk është rastësi që një shpërblim kaq i lartë iu dha një bilbilfryrësi. Megjithatë, ai nuk ka marrë as 10% të vlerës së gjobave të paguara nga Deutsche Bank për këtë mashtrim.
Banka më e madhe gjermane ishte nën një presion të madh në atë kohë pasi një gjykatë urdhëroi shkarkimin e 29 menaxherëve dhe kërcënoi me ndëshkime shtesë për shkeljen e sanksioneve kundër Iranit.
Rasti i çmimit të sinjalizuesit të Deutsche Bank-ës duhet të jetë një shembull që në të ardhmen të jetë një motivim për bilbilfryrësit e ardhshëm që të dalin më lehtë dhe të raportojnë krimin në mjediset ku ata punojnë.
Gjithashtu, në të ardhmen, çdo shtet duhet të sjellë fonde që do të ruajnë para për të paguar bilbilfryrësit, por edhe për t’i mbrojtur. Shpesh në vendet e Ballkanit, bilbilfryrësit shkarkohen, degradohen dhe poshtërohen. Këto fonde duhet t’i japin ndihmë financiare bilbilfryrësit kur ai është pa punë, për të ushqyer familjen, por edhe për të jetuar normalisht.
Gjithashtu, pas përfundimit të çështjeve gjyqësore, kur do të sillet vendimi dhe dënimi që duhet paguar nga kompanitë apo individët, institucionet dhe shkelësit e tjerë të ligjit, duhet një përqindje e shumës që paguhet si gjobë të transferohet si shpërblim për bilbilfryrësin.
Me këtë bilbilfryrësit nuk do të tundohen nëse ofrohen shuma parash nga shkelësit, t’i marrin ato. Nëse do të ketë një fond për këtë qëllim dhe një ligj me të cilin u takon një përqindje, ata do të jenë më të motivuar që të bëjnë gjithçka në zbulimin e shkelësve të ligjit.
