Shkruan: Goran Lefkov
Sinjalizimi si fenomen i jep një shtysë të fortë luftës kundër korrupsionit dhe kontribuon për një qeverisje më të mirë demokratike. Format e sinjalizimit kanë ekzistuar edhe në të kaluarën në vendin tonë. Dallimi midis asaj kohe dhe tani është se sinjalizimi sot është i rregulluar me ligj. Rasti më i njohur i sinjalizimit është rasti i Gjorgji Lazarevskit dhe Zvonko Kostovskit. Ata janë njerëzit që për vite me radhë kanë mbledhur materiale për aktivitetet kriminale të qeverisë së Nikolla Gruevskit dhe i kanë ruajtur ato materiale dhe në një moment ia kanë dhënë një personi në të cilin kishin besim se do ta çojë deri në fund. Ata bënë një vepër heroike për të cilën të gjithë jemi krenarë. Ata me veprimet e tyre e kanë vendosur vendin në një nivel shumë më të lartë në luftën kundër korrupsionit. Ata kanë nisur një proces që do të inkurajojë shumë njerëz që vuajnë padrejtësi. Ata kanë krijuar një të ardhme më të mirë për gjeneratat e reja.
Për t’i mbrojtur ata, Maqedonia ishte një nga vendet e pakta në Evropë që miratoi një ligj për sinjalizuesit në vitin 2016. Me shumë energji dhe shpresë që sinjalizimi si proces është futur në kuadër ligjor dhe do të kemi një sistem krejt të ri të raportimit të korrupsionit dhe krimit.
Fatkeqësisht, euforia fillestare nuk rezultoi e suksesshme. Kemi shumë pak raportime deri më tani. Arsyet sipas ekspertëve janë të ndryshme, nga mos promovimi i mjaftueshëm i rasteve të mira në publik, deri te frika se sinjalizuesit do të përfundojnë keq në punë, se kanë kërcënime e të ngjashme. Duhet të shqyrtohen ndryshime më thelbësore në ligjin për sinjalizuesit dhe konferenca e fundit e Qendrës për Gazetari Hulumtuese SCOOP Maqedoni, me rastin e Ditës Ndërkombëtare të Sinjalizuesve, theksoi dobësitë e sistemit për mbrojtjen e sinjalizuesve. Ndryshimet duhet të ndjekin nevojat e sinjalizuesve. Pothuajse të gjithë, përveç njërit prej sinjalizuesve të raportuar, më vonë kishin pasoja për heroizmin e tyre. Ata ishin të etur për të korrigjuar disa padrejtësi, për fat të keq sistemi, në vend që t’i shpërblente, i ndëshkoi.
Ligji ynë për sinjalizuesit njeh sinjalizime të brendshme dhe të jashtme. Sinjalizimi i brendshëm kalon përmes një personi që do të ndërmjetësojë mes sinjalizuesit dhe institucioneve që duhet të zbardhin atë operacion të paligjshëm. Deri më tani, nuk ka raportime të mëdha të sinjalizuesve të brendshëm. Pothuajse të gjitha raportimet vijnë përmes të ashtuquajturit raportimi i jashtëm. Kjo është arsyeja pse duhet seriozisht të mendohet për konceptin e raportimit të brendshëm. Deri më tani nuk ka dhënë asnjë rezultat. Duhet ndryshim i plotë si koncept. Ajo që Maqedonia e Veriut duhet të bëjë në këtë drejtim është të përqendrojë energjinë në raportimin e jashtëm. Fatkeqësisht, koncepti i sinjalizimit është i ri dhe nuk ka shumë përvojë për t’u kopjuar, por në Maqedoni tashmë ka sinjalizues dhe vetëm duke analizuar përvojat e tyre mund të sjellim masa efektive për mbrojtjen e tyre dhe përmirësimin e sistemit të sinjalizimit.
Më shumë certifikata për sinjalizuesit ka në Komisionin Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit.
Modeli i jashtëm i raportimit është i strukturuar në mënyrë që sinjalizuesit të mund të raportojnë një rast në disa institucione, duke përfshirë Ministrinë e Brendshme, Prokurorinë Publike, Avokatin e Popullit, Komisionin Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit, Doganën dhe Drejtorinë e të Ardhurave Publike. Më i suksesshëm dhe më i besuar për sinjalizuesit është Komisioni Shtetëror për Parandalimin e Korrupsionit. Ata kanë pranuar 19 raportime vitin e kaluar.
A janë të mjaftueshme këto, sigurisht jo. Në një vend ku indeksi i perceptimit të korrupsionit është në rënie të lirë, duhet të ketë shumë më tepër raste të raportimit.
Prandaj duhet me përkushtim studimor t’iu qasemi ndryshimeve në ligjin për sinjalizimin, këtu është edhe direktiva e re e Bashkimit Evropian nga viti 2019 kur u miratuan rregullat e reja dhe ato duhet të përdoren në maksimum dhe të pasurohet fusha e masave për mbrojtja e sinjalizuesve. Ne kemi një mundësi të madhe për të krijuar një sistem shumë efektiv kundër korrupsionit dhe duhet ta shfrytëzojmë këtë mundësi.
